Mijn moeder Sien was het derde kind in het gezin van opa Schoonveld.

Van jongs  af aan hield ze veel van lezen, maar daar was in het drukke gezin geen tijd voor. Tante Pie en zij moesten voor schooltijd de bedden opmaken en verder meehelpen met dweilen, matten kloppen en ’s avonds bonen doppen, breien en andere klusjes doen. Opa speelde dan onderwijl op z’n trekharmonica of las voor uit een boek.

Destijds was de schoolgaande leeftijd tot 13 jaar. Mijn moeder heeft toen in klas 7, samen met haar vriendin, de dochter van het schoolhoofd een voorbereidende opleiding gedaan om toegelaten te worden tot de kweekschool (huidige pabo). Aan het eind van het jaar kwam meester Achterhof bij opa met het dringende verzoek om moeder, samen met zijn dochter, naar de kweekschool te laten gaan. Helaas was dit niet mogelijk , er moest geld verdiend worden.

Zo kwam moeder, 13 jaar oud als kindermeisje bij een boer. Die had een paar jongens, die zeer ongezeglijk waren, zodat ze vaak met blauwe plekken op haar benen van de schoppen van “die rotjochies” thuis kwam . De boerderij was op 3 kwartier lopen van haar ouderlijk huis !  

Vervolgens kwam ze bij een andere boer , intern. Vanaf 6 uur ’s morgens was het hard werken : o.a. de was , eerst in een grote ketel laten koken, daarna met de hand spoelen in koud water, uitwringen en op rekken hangen, en tenslotte strijken . Ook moest ze eten koken en de geoogste groenten wecken. ’s Winters gingen de boer en zijn vrouw geregeld ’s avonds op visite, moeder moest dan op de dochter des huizes passen en mocht niet naar bed gaan Vaak werd het één uur, half twee. En gewoon de volgende dag weer om 6 uur paraat zijn. En dat voor een meisje van 15, 16 jaar.

Ze is hier twee jaar gebleven, toen moest ze weg omdat ze te duur ! werd en een jonger kind werd aangenomen. Er volgden allerlei soortgelijke baantjes.

Toen moeder 18 werd besloot ze het “in de stad” te proberen. Via een bodebesteedster , een soort uitzendbureau, waar ze f.2,50 voor bemiddeling moest betalen, kwam ze bij een vishandel aan het Zuiderdiep te werken. Ook hier in de huishouding. Ze was ’s avonds vrij, maar op zaterdagavond moest ze om 22.00 u. terug zijn om de viswinkel schoon te maken ! Ze verdiende f.15,- per maand.

In augustus 1939 kwam ze bij apotheek Casimier . De vrouw des huizes werkte mee in de apotheek en had voor moeder een heel werkschema, tot op de minuut ! . Ze deed het hele huishouden en het koper moest elke week gepoetst worden en de lambrisering en de lijsten van de schilderijen moesten elke week in de was gezet worden. Moeder nam dat wel met een korreltje zout, maar haar hele leven bleef ze een hekel houden aan koperpoetsen! Dat mocht ik thuis altijd doen . Ze was 1x per 4 weken op zondagmiddag vrij en verdiende f.25,- per maand. Ze heeft hier tot haar arrestatie in december 1944 gewerkt.

Na de oorlog zijn vader en moeder getrouwd. En ook toen was er geen gelegenheid om te studeren : de winkel, een druk gezin, het kwam er niet meer van. Tot eind zeventiger jaren. Toen ontstond het verschijnsel MOEDERMAVO , waar men de lesuren aangepast had aan de schooltijden van de kinderen en er via deelcertificaten naar een examen toegewerkt kon worden.

Samen met een aantal tantes nam moeder daar ook aan deel . Ze was erg fanatiek en haalde zeer hoge cijfers. Toch heeft ze de opleiding niet afgemaakt omdat ze besefte hierdoor minder tijd te hebben voor de verjaardagen e.d. van de kleinkinderen. Dat vond ze het niet waard. Maar mij heeft ze altijd gestimuleerd om door te leren en te blijven werken, ook al had ik een gezin !

Met dit verhaaltje wil ik illustreren hoe de situatie voor veel meisjes uit arme gezinnen was in de twintiger en dertiger jaren. Ze snakten naar meer onderwijs, maar de harde werkelijkheid veroordeelde hen tot keihard werken vanaf jonge leeftijd. Jacob en Rudy hadden dezelfde verhalen en misschien nog wel  meer van jullie. De jongste kinderen uit het gezin van opa Schoonveld hadden meer geluk : tante Bauk en tante Trijn konden een verpleegstersopleiding volgen. Overigens gold dit lot natuurlijk ook de  oudere jongens uit het gezin, alleen hebben zij zich via hun werk verder kunnen ontwikkelen. Wat is er gelukkig in dit opzicht veel veranderd in bijna honderd jaar.

De Wilgen,20 september 2025